Calendr Litwrgaidd.
Gofynnwn yn garedig os byddwch yn gallu ein hysbysu o unrhyw wall neu welliant i'r calendr. Diolch.
Mae'r Calendr Litwrgaidd uchod yn dilyn rhythm blwyddyn yr Eglwys Gristnogol, gan nodi'r tymhorau a'r dathliadau pwysig. Dyma drosolwg cyffredinol o’r Calendr Litwrgaidd, y dyddiadau cysylltiedig (a all amrywio ychydig yn dibynnu ar y flwyddyn), a’r lliwiau litwrgaidd a ddefnyddiwyd yn ystod y cyfnodau hyn.
Mae’r flwyddyn Gristnogol yn dechrau ar Sul yr Adfent, y pedwerydd Sul cyn y Nadolig.
1. Yr Adfent.
Daw'r Adfent o'r gair Lladin adventus , sy'n golygu "dod" neu "gyrraedd." Yn y traddodiad Cristnogol, mae Adfent yn dymor o baratoi a rhagweld ar gyfer dyfodiad Crist.
Mae'r Adfent yn amser i Gristnogion baratoi'n ysbrydol ar gyfer dathlu'r Nadolig, sy'n coffáu genedigaeth Iesu Grist. Mae hefyd yn amser i fyfyrio ar ail ddyfodiad addawedig Crist ar ddiwedd amser.
Tymor: Yn dechrau pedwar dydd Sul cyn y Nadolig (fel arfer diwedd Tachwedd neu ddechrau Rhagfyr) ac yn gorffen ar Noswyl Nadolig.
Lliw Litwrgaidd: Porffor (sy'n symboleiddio penyd, paratoi, ac aros), weithiau'n las mewn rhai traddodiadau i wahaniaethu rhwng yr Adfent a'r Grawys.
Dyddiadau Allweddol:
Sul Cyntaf yr Adfent: Diwedd Tachwedd neu ddechrau Rhagfyr.
Pedwerydd Sul yr Adfent: Y Sul cyn y Nadolig.
—————————————————————————————————————————————————————
2. Y Nadolig.
Nadolig yw'r ŵyl Gristnogol sy'n dathlu genedigaeth Iesu Grist, Mab Duw ac yn Waredwr y byd. Daw'r gair "Nadolig" o'r Hen Saesneg "Cristes Maesse," sy'n golygu "Offeren y Nadolig". Fe'i gwelir ar Ragfyr 25 bob blwyddyn, er y gall dathliadau ac arferion amrywio ar draws diwylliannau.
Tymor: O Ddydd Nadolig (Rhagfyr 25) hyd at Fedydd yr Arglwydd (fel arfer y Sul ar ôl yr Ystwyll, tua Ionawr 6-9).
Lliw Litwrgaidd: Gwyn neu Aur (symbol llawenydd, purdeb a golau).
Dyddiadau Allweddol:
Dydd Nadolig: Rhagfyr 25.
Ystwyll: Ionawr 6.
Bedydd yr Arglwydd: Sul ar ôl Ionawr 6.
—————————————————————————————————————————————————————
3. Yr Ystwyll.
Mae'r Ystwyll yn ddiwrnod gwledd Gristnogol sy'n dathlu datguddiad neu amlygiad Iesu Grist i'r byd. Daw'r gair "Ystwyll" o'r gair Groeg epiphaneia, sy'n golygu "golwg" neu "amlygiad."
Tymor: O'r diwrnod ar ôl Bedydd yr Arglwydd i'r diwrnod cyn Dydd Mercher y Lludw.
Lliw Litwrgaidd: Gwyrdd (symboli twf a bywyd).
Dyddiadau Allweddol:
Diwedd Tymor y Nadolig: Dydd Llun ar ôl Bedydd yr Arglwydd.
—————————————————————————————————————————————————————
4. Y Grawys.
Mae'r Garawys yn dymor difrifol yn y calendr litwrgaidd Cristnogol sy'n para am 40 diwrnod, ac eithrio'r Suliau, ac mae'n gwasanaethu fel amser o benyd, gweddi, ympryd, ac elusengarwch wrth baratoi ar gyfer y Pasg, sef dathliad Atgyfodiad Iesu Grist. Mae'r Grawys yn dechrau ar Ddydd Mercher y Lludw ac yn gorffen ar Ddydd Sadwrn Sanctaidd, y diwrnod cyn Sul y Pasg.
Tymor: Yn dechrau ar Ddydd Mercher Lludw ac yn para am 40 diwrnod, gan orffen ar Ddydd Sadwrn Sanctaidd, y diwrnod cyn y Pasg.
Lliw Litwrgaidd: Porffor (symboli penyd, aberth, a pharatoi).
Dyddiadau Allweddol:
Dydd Mercher y Lludw: 46 diwrnod cyn y Pasg.
Sul y Blodau: Y Sul cyn y Pasg.
Wythnos Sanctaidd: Yn dechrau ar Sul y Blodau ac yn gorffen ar Ddydd Sadwrn Sanctaidd.
—————————————————————————————————————————————————————
5. Yr Wythnos Sanctaidd. (WS )
Yr Wythnos Sanctaidd yw'r wythnos fwyaf cysegredig yn y calendr litwrgaidd Cristnogol, sy'n coffáu dyddiau olaf bywyd Iesu Grist ar y Ddaear, gan gynnwys Ei angerdd, ei farwolaeth, a'i atgyfodiad. Mae'n dechrau gyda Sul y Blodau ac yn gorffen gyda Sul y Pasg. Mae'r Wythnos Sanctaidd yn amser o fyfyrio dwfn a chofio am ddioddefaint ac aberth Iesu, yn ogystal â'i fuddugoliaeth dros farwolaeth a’r addewid o fywyd newydd yng Nghrist.
Tymor: O Sul y Pasg i’r Pentecost (50 diwrnod ar ôl y Pasg).
Dyddiadau Allweddol a Lliw Litwrgaidd:
Sul y Blodau (Dydd Sul cyn y Pasg) / Lliw Coch neu Borffor (sy'n symbol o frenhiniaeth ac angerdd Crist).
Dydd Llun Sanctaidd i Ddydd Mercher Sanctaidd (Dyddiau ar ôl Sul y Blodau) / Lliw Porffor.
Dydd Iau Cablyd (Dydd Iau Sanctaidd) / Lliw Gwyn (yn symbol o burdeb Crist a sefydliad yr Ewcharist).
Dydd Gwener y Groglith / Lliw Coch neu Ddu (sy'n symbol o ddioddefaint a marwolaeth Crist).
Dydd Sadwrn Sanctaidd. / Lliw Porffor neu ddim lliw (gan ei fod yn ddiwrnod o aros).
Sul y Pasg. / Lliw Gwyn neu Aur (symbol llawenydd, purdeb a buddugoliaeth).
—————————————————————————————————————————————————————
6. Y Pasg.
Y Pasg yw’r dathliad pwysicaf a mwyaf canolog yn y ffydd Gristnogol, sy’n coffáu atgyfodiad Iesu Grist oddi wrth y meirw ar y trydydd diwrnod ar ôl Ei groeshoelio. Mae’n nodi penllanw Dirgelwch y Paschal—angerdd, marwolaeth ac atgyfodiad Iesu—y mae Cristnogion yn credu a ddaeth ag iachawdwriaeth a bywyd tragwyddol i ddynoliaeth. Trwy'r digwyddiadau hyn y mae Cristnogion yn credu bod Iesu wedi goresgyn pechod a marwolaeth, gan gynnig bywyd tragwyddol i bawb sy'n credu ynddo. Mae Dirgelwch y Paschal wrth galon y ffydd Gristnogol ac fe'i dethlir trwy gydol y flwyddyn litwrgaidd, yn enwedig yn ystod yr Wythnos Sanctaidd a'r Pasg.
Fe'i gelwir yn "Paschal" o'r gair Pascha, sy'n golygu "Pasg" mewn Groeg a Lladin.
Tymor: O Sul y Pasg i’r Pentecost (50 diwrnod ar ôl y Pasg).
Lliw Litwrgaidd: Gwyn neu Aur (yn symbol o lawenydd a buddugoliaeth).
Dyddiadau Allweddol:
Sul y Pasg: Yn dathlu Atgyfodiad Crist.
Y Dyrchafael: 40 diwrnod ar ôl y Pasg.
Y Pentecost: 50 diwrnod ar ôl y Pasg.
—————————————————————————————————————————————————————
7. Y Pentecost.
Y Pentecost yw'r dathliad Cristnogol sy'n nodi disgyniad yr Ysbryd Glân ar yr Apostolion a dilynwyr eraill Iesu, sy'n digwydd 50 diwrnod ar ôl y Pasg. Yn aml fe'i hystyrir yn "ben-blwydd" yr Eglwys, gan ei fod yn dynodi dechrau cenhadaeth yr Apostolion i ledaenu'r Efengyl.
Tymor: O Sul y Pentecost (50 diwrnod ar ôl y Pasg. y 7fed Sul wedi’r Pasg).
Lliw Litwrgaidd: Coch (yn symbol o dân yr Ysbryd Glân).
Dyddiadau Allweddol:
Sul y Pentecost: Dathlwyd yr hanner canfed dydd ar ôl y Pasg (7fed Sul ar ôl y Pasg), gan nodi'r diwrnod y disgynnodd yr Ysbryd Glân.
Dydd Llun y Sulgwyn: Y diwrnod ar ôl Sul y Pentecost.
Sul y Drindod: Y Sul yn dilyn y Pentecost, yn dathlu'r Drindod Sanctaidd (Tad, Mab, ac Ysbryd Glân).
—————————————————————————————————————————————————————
8. Cyfnod Trefnu, Dysgu a Thwf Ysbrydol.
Yn ystod y cyfnod yma rhwng y Pentecost a'r Adfent, anogir Cristnogion i ganolbwyntio ar dwf ysbrydol, disgyblaeth, a byw allan dysgeidiaeth Crist mewn bywyd bob dydd. Mae’r tro hwn yn pwysleisio cenhadaeth barhaus yr Eglwys, dyfnhau ffydd, a myfyrio ar weinidogaeth gyhoeddus a dysgeidiaeth Iesu. Mae Cristnogion yn cael eu galw i fyw eu ffydd a meithrin eu perthynas â Duw trwy weddi, gweithredoedd caredig, a gwasanaeth.
Tymor: O Sul y Drindod i Sul cyntaf yr Adfent (110 diwrnod ney 16 wythnos ar ôl y Pasg).
Lliw Litwrgaidd: Gwyrdd (yn symbol o dwf, bywyd, a gobaith wrth i Gristnogion dyfu yn eu bywydau ysbrydol a pharhau â chenhadaeth yr Eglwys.).
Dyddiadau Allweddol:
Sul y Drindod: Yn aml yn cael ei gydnabod a'i ddathlu, gan ei fod yn cyd-fynd ag athrawiaeth Gristnogol graidd, gan ganolbwyntio ar y Drindod Sanctaidd (Tad, Mab, ac Ysbryd Glân).