Symbol o’r Oesoedd.
Coeden yn California, UD sy’n 4000 mlwydd oed..
Pwy fydd yma ymhen can mlynedd?
Y cwestiwn sydd wedi’i ofyn droeon yw pwy fydd yma ar ein hol ni. Ond pam i ni’n holi? Un peth sy’n siŵr ac mae hwnnw yn nwylo ein Duw. Mae’r goeden yma, ac mae rhai yn hynach eto a thua dros 5,000 o flynyddoedd oed, yn sefyll bron cyn hanes yr Hen Destament.
Mae’r goeden yn sefyll heddiw fel symbol o gadernid creadigaeth Duw.
Ym Mhontyberem roedd yna Ddraenen Wen yn tyfu tu allan i hen darfan y Star ar bwys mynedfa parc Pontyberem. O amgylch y Ddraenen bu terfysgwyr Rebeca yn clymu eu ceffylau wedi ymgyrch ymosodiadau ar y tollau. Bu corau o Bontyberem yn canu hanes y Ddraenen Wen ar lwyfannau America ar ddechrau’r ganrif ddiwethaf.
Dyma’r pennill gyntaf.
Mae Draenen Wen tu fâs i’r Star
Ym Mhontyberem fyw,
Mae’n tyfu nawr drwy gymorth Duw,
Cyn cof da’ neb sy’n byw.
Digwyddiad a ddisgrifir yn y Beibl a ddigwyddodd tua 2,000 o flynyddoedd cyn Crist yw cyfamod Duw ag Abraham (tua 2000 CC).
Yn ôl Genesis 12, 15, a 17, galwodd Duw ar Abraham (Abram bryd hynny) i adael ei famwlad yn a theithio i wlad Canaan. Addawodd Duw wneud Abraham yn dad cenedl fawr, bendithio'r holl genhedloedd trwyddo, a rhoi gwlad Canaan i'w ddisgynyddion. Mae’r cyfamod hwn yn nodi dechrau perthynas arbennig Duw ag Israel ac mae’n chwarae rhan allweddol yn hanes y Beibl.
Mae digwyddiadau Beiblaidd arwyddocaol eraill o gwmpas y cyfnod hwn yn cynnwys:
Tŵr Babel (Genesis 11) – Gwasgaru cenhedloedd oherwydd dryswch ieithoedd.
Dinistrio Sodom a Gomorra (Genesis 19).
Aberth agos Isaac (Genesis 22) – Prawf o ffydd Abraham.
_________________________________________________________________
Llinell Amser yr Hen Destament:
2000 CC - Amser Abraham: Mae'r straeon patriarchaidd (Abraham, Isaac, Jacob) wedi'u gosod yn y cyfnod hwn.
1500–1200 CC – Moses a’r Exodus: Pe bai Moses yn byw tua 1300–1400 CC, mae’n bosibl bod cofnodion ysgrifenedig cyntaf y Torah (Pentateuch) wedi dechrau yma.
1000 CC - Y Brenin Dafydd a Solomon: Efallai bod y Salmau, cofnodion hanesyddol, a llenyddiaeth ddoethineb (fel Diarhebion) wedi dechrau cael eu dogfennu.
700–500 CC – Ysgrifau Proffwydol: Roedd llawer o’r proffwydi (Eseia, Jeremeia, Eseciel) yn byw yn y cyfnod hwn, yn cofnodi negeseuon Duw.
400 CC - Cwblhau'r Hen Destament: Mae'n debyg bod y llyfrau terfynol, fel Malachi, wedi'u cwblhau erbyn yr amser hwn.
Felly tra bod y straeon a’r traddodiadau’n dyddio’n ôl 4,000 o flynyddoedd, cafodd yr Hen Destament fel casgliad ysgrifenedig ei lunio dros ganrifoedd lawer a’i gwblhau tua 2,400 o flynyddoedd yn ôl.