Gweddïwn

Dod ynghyd mewn Ffydd.

Pan gyfarfu’r Brenin â’r Pab Leo XIV yr wythnos ddiwethaf, roedd y ddelwedd o’r ddau yn gweddïo ochr yn ochr yn meddu ar rym a aeth ymhell y tu hwnt i seremonïau neu brotocol. Roedd yn symbol o’r hyn y mae’r byd yn dyheu amdano heddiw — undod mewn oes o raniadau. Nid digwyddiad seremonïol yn unig oedd hwn, ond arwydd o’r ffaith fod ffydd, yn ei holl amrywiaeth, yn gallu bod yn bont nid yn rwystrau — modd o gymodi yn hytrach na mesur gwahaniaeth.

Dywedodd Archesgob Efrog, y Gwir Barchedig Stephen Cottrell, eiriau syml ond dyngedfennol: “Nid oes rhaid i wahaniaeth barn arwain at raniad.” Mae hynny’n ein herio ni oll. Nid yw’n ofynnol inni feddwl yr un fath, ond fe allwn gerdded gyda’n gilydd, gweddïo gyda’n gilydd, a gweithio gyda’n gilydd er lles pawb.

Mewn gwirionedd, mae’r olygfa hon yn adleisio ysbryd sydd eisoes wedi gwreiddio’n ddwfn yng Nghymru — yr ysbryd a fynegir yn y mudiad Cytûn. Golyga’r gair “Cytûn” bod yn un, ac mae’r mudiad yn dwyn ynghyd eglwysi o wahanol draddodiadau — Anglicanaidd, Catholig, Fethodistaidd, Bedyddwyr, Annibynnol a Phresbyteraidd — i gydweithio mewn addoliad, tystiolaeth a gwasanaeth. Mae’r enw ei hun yn neges i’r byd: undod mewn pwrpas, er gwaethaf amrywiaeth o gredoau.

Nid yw undod gwirioneddol yn mynnu ein bod ni oll yr un peth. Harddwch y ffydd Gristnogol yw ei chyfoeth — ei sawl mynegiant, iaith a thraddodiad. Dros y canrifoedd, addolodd Cristnogion mewn eglwysi mawreddog ac mewn capeli bychain; mewn litwrgi Lladin a thrwy emynau Cymraeg dwfn eu gwreiddiau. Er gwahaniaethau, mae’r un croes a’r un bedd gwag yn dal i’n cysylltu.

Pan ymgrymodd y Brenin a’r Pab i weddïo gyda’i gilydd, nid oedd hynny’n wadu gwahaniaeth, ond yn cydnabod ymroddiad cyffredin. Yn yr un modd, pan fydd eglwysi anghydffurfiol Cymru yn cydweithio dan faner Cytûn, nid ydynt yn dileu eu hanes ond yn cadarnhau’r hyn sy’n eu rhwymo: yr alwad i ogoneddu’r Arglwydd ac i wasanaethu ei bobl.

Mae’n hawdd canolbwyntio ar yr hyn sy’n ein gwahanu — gwahaniaethau diwinyddol, dulliau addoli neu drefn eglwysig. Ond mae geiriau’r Archesgob yn ein hannog i edrych yn uwch. Mae undod yn dechrau pan wrandawn ar ein gilydd, pan barchwn ein gilydd, ac pan welwn Grist yn ein gilydd. Os yw Crist wrth y canol, yna mae’r pethau eraill oll yn disgyn i’w lle priodol.

Mae cyfarfod y Brenin â’r Pab hefyd yn anfon neges i’r byd ehangach. Mewn oes lle mae cenhedloedd yn rhannu oherwydd gwleidyddiaeth, cymunedau’n torri oherwydd amheuaeth, a theuluoedd yn anghytuno’n chwerw, mae’r olygfa o ddau arweinydd ffydd yn cydweithio’n cynnig gobaith. Mae’n dangos bod gan yr Eglwys rôl foesol i’w chwarae — nid trwy orfodi, ond trwy gariad, gostyngeiddrwydd, a phwrpas cyffredin.

Dyna’r un alwad sydd i ni ar lefel leol. Trwy Cytûn, mae eglwysi Cymru wedi profi fod cydweithio nid yn unig yn bosibl ond yn fendithiol. Boed trwy wasanaethau ar y cyd, banciau bwyd, neu brosiectau cymunedol, mae eglwysi wedi darganfod y gallant gyflawni llawer mwy gyda’i gilydd nag ar eu pen eu hunain. Fel y dywedodd Paul,

“Yr ydym ni’n un corff, ac aelodau’n perthyn i’w gilydd” (Rhufeiniaid 12:5).

Roedd gweledigaeth y Frenhines Elisabeth I am heddwch yn y 16eg ganrif wedi’i gwreiddio yn yr hyn a elwid ganddi’n “Ffordd Ganol”—ffordd unedig rhwng eithafion Pabyddol a Phrotestannaidd. Ei doethineb oedd peidio mynnu unffurfiaeth, ond ceisio cytgord—gan ganiatáu i’w phobl addoli’r un Duw drwy fynegiadau gwahanol o’r un ffydd. Dros bedair canrif yn ddiweddarach, mae cyfarfod a gweddi gyfunol y Brenin Siarl III gyda’r Pab Ffransis yn y Fatican yn adleisio’r un ysbryd o gymod. Nid gweithred o gyfaddawd mohoni, ond o bwrpas cyffredin—cydnabyddiaeth fod ffydd yn Grist yn rhagori ar waliau enwadol. Yng Nghymru, gwelwn yr un weledigaeth yn fyw drwy Cytûn—sefydliad lle mae eglwysi o wahanol draddodiadau’n sefyll ochr yn ochr i wasanaethu’u cymunedau, gweddïo dros heddwch, ac dystio i gariad unedig Duw. O Ffordd Ganol Elisabeth, i weddi’r Brenin gyda’r Pab, ac i gymdeithas Cytûn yn ein dyffrynnoedd ni, mae’r neges yn aros yr un fath: yr ydym yn anrhydeddu Duw orau pan gerddwn gyda’n gilydd mewn ffydd, nid ar wahân mewn ofn.

Cytûn: Gyda’n Gilydd er Gogoniant Duw

Yn y bôn, Cytûn nid sefydliad yn unig mohono, ond agwedd ysbrydol. Mae’n ein gwahodd i ddod ynghyd yng Nghrist, nid ar wahân mewn dadl. Mae’n gofyn inni ollwng balchder, ofn, a’r awydd i fod yn iawn, er mwyn codi’r gwir fwyaf — bod cariad Duw yn drech na phob ffin ddynol.

Dychmygwch pe bai ysbryd Cytûn yn ymledu y tu hwnt i’r capel a’r eglwys i’n cymunedau, ein gwleidyddiaeth, a’n cartrefi. Dychmygwch Gymru — hyd yn oed fyd — lle mae gwahaniaeth yn cael ei werthfawrogi, lle mae cymunedau ffydd yn sefyll ysgwydd wrth ysgwydd fel tystiolaeth i ras Duw.

Efallai y bydd cyfarfod y Brenin a’r Pab yn pylu o’r newyddion yn fuan, ond ni ddylai’r neges gilio o’n calonnau. Mae’n ein galw i adnewyddu’n hymrwymiad i heddwch, dealltwriaeth ac undod. Fel Cristnogion Cymreig, mae gennym eisoes enghraifft fyw o hyn trwy Cytûn. Felly, gadewch inni barhau i weithio gyda’n gilydd — Anglicaniaid ac Annibynwyr, Gatholigion a Methodistaid, pawb sy’n credu — nid er ein clod ein hunain, ond er gogoniant yr Arglwydd.

Pan fydd yr Eglwys yn unedig, daw’n oleuni mewn byd tywyll. Ac wrth sefyll Cytûn — gyda’n gilydd — down yn dyst byw i weddi Iesu ei Hun:

“Fel y byddont oll yn un, fel Tydi, O Dad, sydd ynof fi, a minnau ynot Ti.” (Ioan 17:21)